آشنایی با استان سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان پهناورترین استان کشور با دربر گرفتن11/03درصد از وسعت کشور در جنوب خاوری ایران جای گرفته است که از سمت خاور با دو کشور افغانستان و پاکستان و از سمت باختر با استان های کرمان و هرمزگان،از سمت شمال با خراسان جنوبی و از سمت جنوب با دریای عمان هم مرز می باشد.

مرکز این استان شهر زاهدان می باشد و شهرهای زابل،ایرانشهر و چابهار از مهم ترین شهرهای این استان می باشند.

موقعیت جغرافیایی

استان سیستان و بلوچستان از دو بخش سیستان شامل شهرستان های زابل،زهک،هیرمند،نیمروز، هامون تا زاهدان می باشد و بلوچستان از زاهدان تا چابهار را تشکیل می دهد که باز خود آن نیز به دو بخش سرحد در شمال و مکران در جنوب تقسیم می شود.

فاصله دور استان از پایتخت سبب شده که از توانمندی های آن کمتر بهره برداری گردد.که دسترسی به آبهای آزاد در جنوب و هم مرز بودن با دو کشور افغانستان و پاکستان از ویژگی های مهم جغرافیایی این استان می باشد.

آب و هوا

در یک دیدکلی آب و هوای استان گرم و خشک می باشد اما تنوع آب و هوایی در شمال،مرکز و جنوب استان را می توان دید بطوریکه در مناطق شمالی استان تابستان های بسیار گرم و زمستان های سرد را شاهد هستیم که میزان بارش نیز بسیارکم و معمولا بصورت باران و گاهی برف می باشد و وزش بادهای 120روزه سیستان گاه باعث طوفان های شن در فصل تابستان در شمال استان می شود.

در مناطق مرکز که عمدتا کوهستانی می باشد تابستان های گرم و زمستان های سرد را شاهد هستیم که میزان بارش کم و معمولا بصورت باران و گاهی برف و تگرگ است اما این میزان نسبت به مناطق شمالی بیشتر می باشد و سردترین شهرستان های استان هم شهرستان های زاهدان و خاش می باشند که در این بخش قرار گرفته اند.

مناطق جنوبی استان نیز دارای آب و هوایی گرم است که تاحدودی تحت تاثیر هوای نیمه استوایی قرار گرفته و تابستان هایی بسیار گرم و زمستان هایی با هوای نسبتا معتدل می باشد. این بخش از استان دارای ویژگی های منحصر به فرد آب و هوایی در کشور می باشد که امکان کشت محصولات گرمسیری مثل موز ،پاپایا،کنار و... را در آن می دهد.

میزان بارش در نواحی جنوبی استان نسبتا کم و بصورت باران و گاهی تگرگ می باشد که شایان ذکر است با حرکت بادهای موسمی از سوی اقیانوس هند در فصل تابستان گاها بارش های شدیدی در این ناحیه رخ می دهد که منجر به سیل و خسارت به مردم و تاسیسات می گردد.

ناهمواری ها

در شمال استان دشت سیستان جای گرفته که منطقه ای پست و هموار و آبرفتی می باشد مناطق مرکزی و جنوبی نیز عمدتا کوهستانی می باشد که بلندترین کوه استان ، کوه تفتان در شمال خاش با بلندای تقریبی3941متر از سطح دریا می باشد که هم اکنون نیز نیمه فعال بوده و بخار آب و گوگرد از دهانه آن برون می آید.

باختر استان نیز عمدتا هموار می باشد و مناطق ساحلی جنوب نیز نسبتا کم ارتفاع هستند.

فرهنگ و مردم

همانطور که استان از نظر جغرافیایی به دو بخش سیستان و بلوچستان تقسیم بندی شده از نظر فرهنگ،زبان و مذهب نیز به دو دسته فــارس و بلوچ،شیعه و سنی تقسیم می شوند.

مردم سیستانی

مردمان سیستانی عموما در شمال استان یعنی منطقه سیستان زندگی می کنند و امروزه در شهرهای جنوبی و مرکزی استان نیز بطور پراکنده ساکن اند.

سیستانی ها به زبان فارسی اصیل به گویش سیستانی که به آن زابـــلی یا زاولی نیز می گویند تکلم می کنند. که امروزه بویژه در میان جوانان کم رنگ تر شده است .همچنین مردم سیستانی عموما شیعه دوازده امامی می باشند.

مردم بلوچ

مردم بلوچ عموما در نواحی مرکزی و جنوبی استان یعنی سرحد و مکران زندگی می کنند و به گویش بلوچی که یکی از شاخه های زبان های ایرانی است تکلم دارند که بعلت نداشتن برهمکنش زیاد با اقوام دیگر بسیاری از ویژگی های زبان پارسی کهن را در خود حفظ نموده است.

البته خود گویش بلوچی چندین لهجه را دربر می گیرد که بطور کلی به دو لهجه سرحدی و مکرانی تقسیم می شود که لهجه سرحدی که در نواحی مرکزی رواج دارد به زبان فارسی نزدیکتر است.

مردم بلوچ عمدتا پیرو مذهب اهل سنت هستند البته بخش کوچکی از آنان شیعه مذهب اند که بیشتر در نواحی شمالی شهرستان ایرانشهر و در میان برخی از بلوچ های سیستان  باشندگی دارد. 

 تاریخ و پیشینه

تاریخ و پیشینه ای که منطقه سیستان دارد کمتر منطقه ای از کشور دارد از قدمت طولانی شهرنشینی در سیستان بگذریم این بخش از کشور نقش بسزایی در طول تاریخ و حوادث کشور داشته و در دوران هخامنشیان و ساسانیان از مهم ترین مناطق کشور محسوب می شدند و خاندان سیستانی سورن وظیفه تاجگذاری پادشاهان اشکانی و ساسانی را برعهده داشتند و سورنا سردار ایرانی که کراسوس رومی را شکست داد از خاندانی سیستانی سورن بود.

پس از اسلام نیز تنها نقطه ای که مردم آن حاضر نشدند در دوره امویان حضرت علی را لعن کنند مردم سیستان بودند و نخستین قیم کنندگان خونخواهی امام حسین پس از حادثه کربلا مردم سیستان بودند و در نهایت یعقوب لیث صفاری از سیستان برخاست و عربها را از بخش های وسیعی از ایران بیرون کرد و دوباره  استقلال نسبی را به ایران بازگرداند و زبان فارسی را دوباره زبان رسمی کشور کرد که تاکنون رسمیت دارد.

همچنین سیستان خاستگاه شاهنامه و زادگاه رستم پهلوان اسطوره ای ایرانیان می باشد.و شخصیت هایی چون فرخی سیستانی،ابوسعید سگزی،آیت الله سیستانی،آیت الله بختیاری و شهید سیدمحمدتقی طباطبایی و شهید مطهری و... متعلق به منطقه سیستان می باشد.

نقاط دیدنی و گردشگری

استان سیستان و بلوچستان دارای قدمت تاریخی طولانی می باشد بطوریکه میزان بقایای تاریخی و آثار باستانی در سیستان به اندازه ای است که از سوی برخی باستان شناسان عنوان بهشت باستان شناسان لقب گرفته است.

برخی از نقاط دیدنی و تاریخی استان عبارت اند از:

1-شهرسوخته سیستان بعنوان سند تمدن ایرانیان در6000سال پیش که قدمتی کم نظیر دارد که کشف سیستم لوله کشی آب،چشم مصنوعی و...در چندهزار سال پیش جای شگفتی بسیار دارد.

2-کوه خواجه یا اوشیدا یگانه کوه دشت سیستان می باشد که در سه دین اسلام ،زرتشت،مسیحیت تقدس دارد و دارای بقایای دوران اشکانی،ساسانی و اسلامی می باشد.که در میانه دریاچه هامون در شهرستان هامون واقع شده است.

3-دهانه غلامان در شهرستان زهک سیستان که به جامانده از دوره هخامنشی است و تخت جمشید خشت و گلی ایران لقب گرفته است.

4-روستای دیدنی قلعه نو در شهرستان زهک که دارای معماری جالبی می باشد و بعنوان ماسوله سیستان شناخته می شود.عکس از سایت صدا و سیمای مرکز سیستان و بلوچستان.

5-قلعه های تاریخی سیستان مانند قلعه مچی،قلعه رامرود و...

6-قلعه های تاریخی بلوچستان مانند قلعه های بمپور وناصری ایرانشهر و سب و کنت شهرستان سوران.

7-روستای تاریخی تیس در شهرستان چابهار

از جاذبه های طبیعی نیز می توان گفت این استان بعلت کوهستانی بودن و آب و هواهای گوناگون و نوار ساحلی طولانی در جنوب استان و تالاب هامون در شمال استان از جاذبه های طبیعی بکر برخوردار است که کمتر مورد توجه گردشگران قرار گرفته که برخی از جاذبه های طبیعی مهم استان عبارت اند از:

1-سواحل زیبای ماسه ای و صخره ای دریای عمان در شهرستان های چابهار و کنارک عکس از خبرگزاری مهر.

2-کوه های شگفت انگیز مینیاتوری در شهرستان چابهار

3-آتش فشان نیمه فعال تفتان و دامنه های سرسبز آن در شهرستان خاش

4-دریاچه هامون در دشت سیستان بعنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران

5-گل فشان کهیر در شهرستان کنارک

6-رودخانه سرباز در شهرستان راسک بعنوان زیستگاه تنها تمساح ایرانی

7-گردشگاه چاهنیمه در شهرستان زهک

علاوه بر جاذبه های تاریخی و طبیعی جاذبه های اقتصادی را نیز می توان در استان یافت:

1-منطقه آزاد تجاری چابهار یکی از مهم ترین قطب های گردشگری استان می باشد.

2-بازار های زاهدان نیز پررونق می باشند که مورد توجه گردشگران واقع می شود.

محصولات صنعتی و کشاورزی

در شمال استان گندم و جو ،محصولات جالیری هندوانه و خربزه،انگور یاقوتی کشت می شود که کشاورزی شمال استان به آب رودخانه هیرمند که از کشور افغانستان می آید بستگی دارد که  خشکسالی های پیاپی و خشک شدن بخش های بزرگی از دریاچه هامون به سبب دریافت نکردن آب از این رود می باشد.

در مناطق مرکزی استان نیز محصولاتی چون زردآلو،پسته بدست می آید و در مناطق جنوبی گندم و جو ،برنج و محصولات گرمسیری موز،پاپایا،کنار و محصولات جالیزی هندوانه و خربزه و مهم تر از همه خرما بدست می آید.

صنعت در سیستان و بلوچستان رشد چندانی نکرده و از این لحاظ در سطح پایینی قرار دارد و فعالیت های صنعتی محدودی پیرامون شهرهای زاهدان،ایرانشهر،چابهار،زابـــل،سراوان انجام می گیرد.

عمده تولیدات صنعتی استان سیمان سیستان و خاش،مواد غذایی و پلاستیکی و مصالح ساختمانی می باشد.

 فرودگاه ها

فرودگاه بین المللی زاهدان

فرودگاه بین المللی کنارک

فرودگاه داخلی زابل

فرودگاه داخلی ایرانشهر

فرودگاه داخلی سراوان

پایانه های مسافربری

پایانه مسافربری انقلاب زاهدان

پایانه مسافربری زابل

پایانه مسافربری سراوان

بیمارستان ها

زاهدان

بیمارستان امام علی زاهدان

بیمارستان نبی اکرم زاهدان

بیمارستان حضرت علی اصغر زاهدان

بیمارستان تامین اجتماعی زاهدان

بیمارستان بوعلی زاهدان

بیمارستان خاتم الانبیا زاهدان

بیمارستان پیامبر اعظم زاهدان

زابل

بیمارستان امیرالمومنین زابل

بیمارستان امام خمینی زابل

بیمارستان هامون زابل

ایرانشهر

بیمارستان خاتم الانبیا ایرانشهر

بیمارستان ایران ایرانشهر

چابهار

بیمارستان امام علی چابهار

سرباز

بیمارستان ولایت راسک

زهک

بیمارستان سیدالشهدا زهک

هیرمند

بیمارستان 32تخته خوابی هیرمند

نیکشهر

بیمارستان 22بهمن نیکشهر

سراوان

بیمارستان رازی سراوان

خاش

بیمارستان امام خمینی خاش

بیمارستان 22 بهمن خاش